Tünelin ucunda ışık yok, Hastalar tedavi edilmeyi, naaşlar gömülmeyi bekliyor..

Yaklaşık 13 milyon vaka ve toplam 331 bin 530 can kaybı... Dünyada hem vaka hem de ölüm sıralamasında ABD'nin hemen ardında ikinci sırada yer alan Brezilya, kabus gibi günler geçirmekte.

Toplam 28.6 milyon test ile ortaya çıkan 13 milyon vaka, virüse yakalanan ve semptom göstermediği için teste tabi tutulmayan temaslıları ve bu yolla yaşanılan korkunç yayılmayı da aslında gözler önüne seriyor.

Bu belirsizlik tablosundaki büyük büyük sayılara yaklaşıp, istatistiklerde yer eden insanların hikâyesine baktığımızda acı tablo çok daha net gözüküyor.

YANLIŞ SÖZLER, YANLIŞ KARARLAR...

Halkı yanlış yönlendiren söylemler, süreci yanlış okuyan yöneticilerin yanlış kararları, gerçekleri çarpıtan ve bilimsel hiçbir dayanağı olmayan sözlerin toplum üzerindeki etkisi ve tüm bunlar içinde zaten yeteri kadar zorlu olan yaşama bir de pandemi şartlarında tutunmaya çalışan halk...

Brezilya'nın hikâyesine bakarken ilk durağımız Porto Alegre. Brezilya'nın güney kıyısında yer alan Rio Grande do Sul eyaletinin başkenti Porto Alegre, Türkçe'de “mutlu liman” anlamına gelmekte. Bu mutlu liman şehri son dönemde ise kabus gibi günler geçiriyor.

Pandeminin içinde bulunduğumuz son dalgasının en ağır biçimde etkilediği şehirde hastalar hastanelere akın ediyor. Hasta sayısı artarken, hastaların yaş ortalaması ise düşmekte. Sağlık sistemi sallanmakta...

'GEREKİRSE CANINIZI RİSKE ATMALISINIZ'

Doktorlar ve hemşireler Şubat 2021'de tamamen kapanma talep etti ancak Porto Alegre Belediye Başkanı Sebastiao Melo ayın son günlerinde çıkıp “Ekonomiyi kurtarabilmemiz için gerekirse canınızı riske atmalısınız” dedi.

Bir yıl geride kaldı, Brezilya ülkeye yayılan güçlü varyantın da etkisiyle çok daha zor günler geçiriyor. Başkan Jair Bolsonaro virüsü sistematik olarak küçümserken bu tavır çarpıcı bir durum doğurdu. Kara, hava ve deniz kuvvetleri komutanları istifa etti, Bolsonaro'nun kabinesindeki 6 isim görevinden ayrıldı.

'TÜNELİN UCUNDA IŞIK GÖRMÜYORUZ'

Sınır Tanımayan Doktorlar'ın Brezilya şubesinin direktörü Ana de Lemos, “Sağlık sisteminin bu denli bir çöküş yaşadığına rastlamamıştık. Ve tünelin ucunda ışık görmüyoruz” ifadelerini kullandı. Mart ayının son iki haftasında aktarılana göre yoğun bakım yatmak için bekleyen kritik durumdaki hasta sayısı 240'a yükseldi.

Hastalığı tedavi etmek için etkisiz ve potansiyel olarak tehlikeli ilaçları teşvik etmeye devam eden Başkan Bolsonaro birçok insanın yoksulluk içinde yaşadığı ülkede sert kısıtlamaların mümkün olmadığını dile getirdi. Birkaç Brezilya eyaleti geçtiğimiz haftalarda ticari işletmelere kapanma talimatı verirken, bu kısıtlamalar da “katı bir kilitlenme” boyutuna gelmedi.

Rio Grande do Sul eyaleti de kısıtlama kararı alan eyaletlerden biriydi. Başkan'ın kısıtlamalara karşı olan destekçileri, Porto Alegre'de hastanelerin önünde eylemler gerçekleştirdi. Bunun sebebi, canla başla mücadele eden sağlık çalışanlarının, kısıtlamalar getirilmesi için yaptıkları eylemlerdi.

Kısıtlamaların açlığa sebep olacağını belirten Porto Alegre Belediye Başkanı Melo bir röportajında, “Ekonomimizin, iş gücümüzün yüzde 40'ı kayıt dışı. Bu insanların akşam sofraya yemek götürmek için çıkıp çalışması gerekiyor” diye konuşmuştu.

Ülkedeki epidomiyolojistler, Brezilya'da hükümetin maske kullanımını zorunlu tutmamasının ve sosyal mesafe hakkında yeteri kadar uyarıda bulunmamasının vakaları bu seviyeye getirdiğini savunuyor.

'BİR TÜR GRİP' DEDİ, SITMA İLACI ÖNERDİ...

Bolsonaro bırakın maske ve mesafeyi, hastalığı “bir tür grip” olarak gösterdi, büyük kalabalıkları teşvik etti ve tüm bunların yanı sıra bilime de el atarak sıtma ve parazit ilaçlarının hastalığa karşı iyi geldiğini öne sürdü. Uzmanlar, bu ilaçların Covid-19'a karşı işe yaramadığının net bir şekilde altını çiziyor.

Ancak “güçlü” bir liderin sözleri, topluluklar üzerinde bilim insanlarının sözlerine nazaran daha çok etkili.

Geçen yıl, Bolsonaro hükümeti Pfizer'in on milyonlarca Covid-19 aşısı teklifini onayladı. Daha sonra Brezilya'nın büyük ölçüde güvendiği CoronaVac için yapılan klinik deneylerdeki aksaklıklar hakkında şoke eden şakalar yaptı ve onlardan birinde, yeni geliştirilen aşıları olan kişilerin timsahlara dönüşmesi durumunda ilaç şirketlerinin sorumlu tutulmayacağını söyledi.

São Paulo'da bir mikrobiyolog olan Natalia Pasternak, “Hükümet önce salgın tehdidini, ardından da önleyici tedbirlere duyulan ihtiyacı reddetti ve daha sonra mucize tedavileri teşvik ederek bilime karşı çıktı” dedi ve ekledi: “Bu, toplumun kafasını karıştırıyor. Bu sebeple insanlar, sokağa çıkarken kendilerini güvende hissediyorlar.”

HASTANE KORİDORUNDA CAN VERDİ

Porto Alegre'nin dışında Sao Leopoldo'da bir eczane işleten Henrique Machado, halası Terezinha Backes'in hikâyesini anlattı:

63 yaşında emekli bir ayakkabıcı olan Terezinha Backes, bir yıl boyunca yaşamını çok temkinli sürdürdü. Ancak 44 yaşındaki oğlu bir sağlık kuruluşunda güvenlik görevlisi olarak çalışıyordu ve kapıda gelenlerin ateşini ölçüyordu. Tahmin edilene göre virüsü de eve o getirdi. 13 Mart'ta nefes darlığı şikâyetiyle hastaneye kaldırılan Terezinha Backes, oksijen ve IV tedavisini tıklım tıklım dolu hastanenin koridorunda gördü. Üç gün sonra yatak bulamadan yaşamını yitirdi.

Hikâyeyi anlatan 29 yaşındaki Machado, “Halama hayatı için savaşma şansı tanınmadı. Bir koridorda ölüme terk edildi” dedi.

Naaşı, tabuta koyulması için bir aile dostu olan ve cenaze işleriyle uğraşan Guaraci Machado'ya getirildi. Mart ayında en yoğun ayını geçiren Guaraci Machado, son haftalarda gelen tabut siparişlerden yola çıkarak yaş ortalamasının epey düştüğüne dikkat çekti. Şaşkın olduğunu dile getirdi.

KOMPLO TEORİLERİ HAKİM

64 yaşındaki Guaraci Machado, New York Times'a verdiği demeç esnasında maskesini çıkardı. İş yerlerinin kapatılmasına ve kısıtlamalara karşı olduğunu ifade etti. Machado, virüsün Çin'de üretildiğine inanıyor. Onun düşüncesine göre Çin, bu şekilde dünyaya tıbbi malzeme satacak ve sonunda aşı ile voliyi vuracak.

Machado aynı zamanda Haziran 2020'de Bolsonaro'nun sözünü ettiği sıtma ilacını kullandığını ve bu ilaç sayesinde şu an hayatta olduğunu düşünüyor. Nisan ortasında aşı sırası gelecek olan Guaraci Machado, New York Times'a aktardığına göre “sopayla dövseler bile” aşı olmayacak. Bu kararında internette okuduğu bir haber etkili olmuş. Haberde aşının virüsten daha ölümcül olduğu yazıyormuş...

Bu tarz komplo teorileri Brezilya'da oldukça yaygın. Aşıya ve bilime güvensizlik ise ülke için oldukça yeni bir kavram. Duke Üniversitesi'nde görev yapan ve Brezilyalı nörolog Dr. Miguel Nicolelis “Brezilya'da Bolsonaro konuştuğunda insanlar onu dinliyor. Brezilya'da hiçbir zaman aşı karşıtı bir hareket olmamıştı” diyor.

Bir başka örnek de emekli bir itfaiyeci olan Geraldo Testa Monteiro. 70 yaşında Covid-19'a yenilen kız kardeşi Maria de Lourdes Korpalski'nin ölümünden bir hafta sonra New York Times'a konuşan Monteiro, Bolsonaro'nun övdüğü parazit ilaçlarından kullanıyor. ABD, AB ve Brezilya'dan bilim insanlarının Covid-19'a karşı etkisiz olduğunu defalarca vurguladıkları ilacın, keyfi kullanımda böbrek yetmezliği de dahil pek çok yan etkisi olabileceğinin de altı çiziliyor.

Monteiro bu sözlere “Yalan” yanıtını veriyor: “Çok fazla yalan ve mit var.” Sağlık çalışanlarının Bolsonaro'nun planını sabote ettiklerini öne süren Monteiro için tek geçerli çözüm yolu var: “Tek bir çözüm var: Başkan'ı dinlemek. İnsanlar güvendikleri için bir kişiyi seçer.”

ACI GERÇEKLER...

Hemşirelerin bağlı olduğu bir sendikaya başkanlık eden Claudia Franco böylesi bir güvensizliğin ve inkarın son aylarda meslektaşları intihar eden veya virüse yenilen sağlık çalışanları için yıkıcı olduğunu söyledi.

Covid servisinde çalışan Franco bu şartlar altında acı gerçeği ise şöyle dile getirdi: “İnsanlar öyle bir inkar halinde ki... Bugün içinde olduğumuz gerçek ise şu: Yeterli solunum cihazımız yok ve oksijenimiz yok.”

Kaynaklar: The New York Times (A Collapse Foretold: How Brazil’s Covid-19 Outbreak Overwhelmed Hospitals), The Guardian (Jair Bolsonaro: a danger to Brazil, and the world), Reuters